Szkoła na tle historii Powidza

Powidz to miejscowość, która tak jak wiele innych miejscowości posiada swą małą historię wpisaną w wielkie dziedzictwo państwa polskiego. Początki Powidza sięgają końca VIII w. Po raz pierwszy zanotowano wzmiankę o Powidzu w 1243r. Ósmego czerwca tegoż roku Powidz uzyskał prawa miejskie tzw. prawo lokacyjne. Książę Bolesław Pobożny, mąż błogosławionej Jolenty, wydał w Gnieźnie dokument, w którym mężowi rzetelnemu Baldwinowi polecił przeprowadzić kolonizację na majętności książęcej w Powidzu . Książę nadał swojemu wybrańcowi 56 łanów ziemi w celu ulokowania osadników oraz powierzył mu funkcję wójta i sędziego. Mógł on organizować radę miejską, zakładać ratusz oraz kancelarię, a także wydawać akty prawne i dokumenty, a tym samym miał ogromny wpływ na kształtowanie powierzonego mu miasta. Pod okiem Baldwina wytyczono nowy plan miasta, który z lotu ptaka wyglądał jak szachownica. Taki styl zabudowań był charakterystyczny dla wszystkich miejscowości zbudowanych według prawa magdeburskiego. Powidz staje się więc, odrębną jednostką prawno-ustrojową. Kolejna wzmianka pochodzi z roku 1331 i mówi o bohaterskiej obronie Powidza przed Krzyżakami. W nagrodę król Władysław Łokietek, a później Kazimierz Wielki w 1362r. i w 1364r. obdarza powidzan wieloma przywilejami oraz nadaje im ziemię na własność. 10 sierpnia 1464r. w Toruniu król Kazimierz Jagiellończyk nie tylko potwierdza nabyte prawa z 1243 r., ale obdarza Powidz wieloma innymi, nowymi przywilejami, między innymi: nadaje powidzanom tytuł szlachecki, włącza do dóbr Jezioro Powidzkie z przywilejem połowu ryb. Z tego też czasu pochodzi herb – złota korona królewska otwarta w stylu gotyckim, umieszczona na czerwonym polu w kształcie tarczy, a także pieczęć, która jest odciśnięta na dokumencie z 1576r.

Pierwszy ślad o szkole pochodzi z 1441r. Była to szkoła przy kościele parafialnym, wchodząca w skład sieci szkół diecezji gnieźnieńskiej. Świadczy o tym wyrok Konsystorza Gnieźnieńskiego przysądzający plebanom wyłączne prawo obsadzania szkoły tzw. rektorami lub ministrami. Fakt istnienia szkoły potwierdza również arcybiskup gnieźnieński Jan Łaski, który miał wówczas ogromny wpływ na szkolnictwo i sprawy wewnętrzne Uniwersytetu Krakowskiego powstałego w 1364r. pod nazwą Akademii Krakowskiej. Pierwszym ministrem kościelnym szkoły parafialnej był laik Wojciech. Był on, jak i każdy następny minister utrzymywany przez mieszkańców, którzy płacili podatek szkolny. Już w wieku XV toczyły się spory dotyczące sługi kościelnego, który pobierał podatek w wysokości jednego obolu z każdego domu. Sługa ten miał osobne mieszkanie i pełnił obowiązki organisty i nauczyciela. W wieku XVIII jak pisze w swojej książce ks. Ignacy Geppert: Na utrzymanie organisty, który pełnił zarazem obowiązki nauczyciela, płacili mieszczanie z każdego domu po 4 obole= ¼ grosza(kwartnik) = około 6 fen. niem. przedwoj. = ok. 10 groszy dzisiejszych

Z indagandy tzw. opisu miast polskich sporządzonych przez Prusaków zaraz po zajęciu ziem polskich w 1793r., dowiadujemy się, że w Powidzu znajdował się kościół, pleban, powszechna szkoła gminna z jednym nauczycielem, a także ratusz, strażnica i dom rady miejskiej oraz ośrodek zdrojowy. Wiemy też i to z całą pewnością, że do tej szkoły uczęszczali tylko chłopcy. Okres zaborów to bardzo trudny czas dla Polaków. Patriotyczne zrywy połączone z wielką nadzieją na odzyskanie wolności dawały Polakom poczucie własnej godności i honoru. Jednakże wszelkie zrywy powstańcze o charakterze antypruskim i narodowyzwoleńczym, począwszy od insurekcji kościuszkowskiej poprzez powstanie listopadowe i w końcu powstanie styczniowe, zawsze kończyły się klęską, co pociągało za sobą wielkie reperkusje ze strony zaborców. Polacy jednak nigdy się nie poddawali, co więcej w inny sposób bronili Polski, chociażby tworząc różnego rodzaju stowarzyszenia, które miały przede wszystkim na celu podtrzymywanie i rozwijanie tego, co polskie. W tym okresie na terenie Wielkopolski w ramach polityki germanizacyjnej popierano kościół ewangelicki, nadawano przywileje organizacją niemieckim przy jednoczesnej dyskryminacji, wszelkich inicjatyw i poczynań Polaków. Powidzanie zawsze mieli swój mały wkład w walkę o polskość. Brali udział w zrywach powstańczych, jak również i w innych inicjatywach.

Następna wzmianka o szkole, pochodzi z drugiej połowy XIX wieku. W 1885r. w Królestwie Polskim było 390 elementarnych szkół ewangelickich i 779 katolickich. W Powidzu w tym okresie istniały dwie szkoły: parterowa ewangelicka i piętrowa katolicka. Budynek szkolny dla dzieci katolickich wraz z zabudowaniami gospodarczymi i mieszkaniami dla nauczycieli został oddany do użytku, w 1887r. Kilka lat później, bo w 1891r w Wielkopolsce władze pruskie rozpoczynają dogłębną germanizację szkół. Język polski przestaje być językiem wykładowym, a od 1900r. dodatkowo obowiązuje zakaz mówienia po polsku na przerwach miedzy lekcjami. Okupant w swej zapalczywości idzie dalej i w latach 1905-1907 wprowadza nakaz nauki religii w języku niemieckim. W powidzkiej szkole nakaz ten wprowadzono w lipcu 1907r., co było główna przyczyną strajku szkolnego. W tym czasie w szkole uczyło się 263 dzieci polskich i 12 dzieci niemieckich. W strajku przeciw nauce religii w języku niemieckim i zakazowi używania języka polskiego, brało czynnie udział 106 dzieci polskich z Powidza, Charbina i Polanowa. Strajki zostały skutecznie zlikwidowane przez zaborców, a represje trwały do 1918r. Kierownikiem szkoły został Niemiec Leo Mohaupta z Łabiszyna, który skrupulatnie wypełniał wszelkie nakazy zaborców.

11 listopada 1918r. Polska odzyskuje niepodległość, Wielkopolska jednak nadal pozostaje pod panowaniem Prus. Nasiliły się żądania dotyczące odzyskania całkowitej autonomii. I tak 27 grudnia 1918r. w Poznaniu wybucha powstanie wielkopolskie, które również dotarło do Powidza. Dnia 28 grudnia 1918r. o godz. dwudziestej wyruszyła siedemdziesięcioosobowa grupy mężczyzn, która rozbroiła okoliczne posterunki nieprzyjaciela. Wcześniej, bo 16 grudnia na rozkaz Józefa Bilskiego dowódcy oddziału powidzkiego została zwołana Miejska Rada Szkolna, która podjęła m.in. następujące uchwały: język polski językiem wykładowym, nauczyciele poddani egzaminowi ze znajomości języka polskiego, natychmiastowe zwolnienie kierownika szkoły Leo Mohaupta za bezwzględną germanizację.

Już w 1919r. w Powidzu powstał teatr amatorski założony przez nauczycielkę Franciszkę Tomaszewską. Została założona biblioteka w prywatnym mieszkaniu prowadzona przez panią Marię Kozłowską. W okresie międzywojennym, a także powojennym działa ochronka prowadzona przez Siostry Elżbietanki. W latach 1934-1938 w gmachu szkolnym była sześcioklasowa szkoła podstawowa, a od 1939r. wprowadzono siedmioklasowy okres nauczania.

13 czerwca 1934r. na mocy Ustawy z dn. 23.03.1934r. Powidz traci prawa miejskie, zostaje włączony do powiatu gnieźnieńskiego. Kilka lat później, bo 12 września 1939r. nasza miejscowość znalazła się pod okupacją niemiecką. Po kilku miesiącach działalności tj.1 marca 1940r., szkoła została zamknięta, ale na terenie Powidza znajdował się ośrodek tajnego nauczania. Ognisko prowadziła nauczycielka Gabriela Lewicka, która po skończeniu wojny uczyła w szkole podstawowej, aż do 1979r. Po opuszczeniu Powidza przez Niemców 3 lutego 1945r. nastąpiło otwarcie szkoły. Lata powojenne, tak jak i w całej oświacie, tak też dla szkoły w Powidzu to okres wytężonej pracy i nauki. Kierownikiem szkoły był od 1 sierpnia 1935r. Michał Szafirski, który tę funkcję pełnił ponad trzydzieści trzy lata. Kolejni dyrektorzy to: Kazimierz Kluczka, Stanisław Walczak i obecnie Grażyna Niedzielska. W 1950r. powstało przedszkole na miejsce dotychczasowej ochronki prowadzonej przez siostry zakonne. Należy wspomnieć też o istnieniu w latach 60-tych szkoły przysposobienia rolniczego.

Lata siedemdziesiąte to czas reform administracyjnych, najpierw w 1972r. powstaje gmina w Powidzu, która działa do 31grudnia 1975r. W tym też roku ulega znacznej zmianie mapa administracyjna Polski, pojawiają się na niej nowe jednostki samorządowe, między innymi województwo konińskie, na terenie, którego leżał Powidz. Powyższe zmiany były nie bez znaczenia dla naszej miejscowości, a co za tym idzie i dla szkoły. Przejście pod gminę witkowską, gdzie znajdowało się kilka szkół, było równoznaczne ze zmniejszeniem nakładów, jak również z małym zainteresowaniem jej potrzebami. Dlatego też, koniec lat 70-tych i początek 80-tych to czas starań o rozbudowę gmachu szkoły oraz budowę sali gimnastycznej wraz z zapleczem socjalnym. Dotychczasowy budynek szkolny wraz z zapleczem sanitarno-gospodarczym wymagał modernizacji i remontu. W wyżej wymienionym obiekcie nie było sanitariatów, szatni, a wszystkie klasy nie mieściły się w budynku szkolnym. Ponadto świetlica, która zarazem była stołówką z bardzo małą kuchnią znajdowały się w odrębnym pomieszczeniu, tak, iż uczniowie musieli, bez względu na pogodę przemieszczać się między tymi budynkami. Szkoła nie posiadała również sali gimnastycznej, a uczniowie zajęcia z wychowania fizycznego odbywali na boisku szkolnym czy też przy niesprzyjających warunkach atmosferycznych w swoich izbach lekcyjnych. Cała ta sytuacja jakoby z jednej strony wymusiła podjęcie działań, które poprawiłyby ten stan rzeczy, a z drugiej strony zainspirowała do całkowitej modernizacji obiektu szkolnego. W tym też okresie powstał Społeczny Komitet Rozbudowy Szkoły pod przewodnictwem dyrektora p. Stanisława Walczaka. W latach 1984-1986 powstał przy wsparciu technicznym i materialnym Przedsiębiorstwa Budownictwa Węglowego FABUD Siemianowice Śląskie, pierwszy nowy budynek dołączony do starej szkoły, którą po części zmodernizowano i wyremontowano. Pozostała cześć budynku została przeznaczona na mieszkania dla nauczycieli i pracowników szkoły. 1września 1986r. odbyła się gminna inauguracja roku szkolne 1986/1987 w nowym gmachu szkolnym. W ciągu trzech następnych lat oddano do użytku blok sportowo-socjalny. Wszyscy powidzanie byli dumni z nowopowstałego kompleksu, który jak na tamte czasy był bardzo nowoczesny. Ta udana inwestycja społeczna rozbudziła nadzieję na ponowne powstanie gminny. Po usilnych staraniach w 1995r. udało się reaktywować gminę Powidz.

W 1998r.następuje nowy podział administracyjny, pojawiają się powiaty oraz ulegają zmianie województwa. Gmina Powidz znalazła się w powiecie słupeckim i województwie wielkopolskim.

Tymczasem 8 czerwca 1996r. Szkoła Podstawowa przyjęła imię Kompanii Powidzkiej 1918r.

W ten sposób szkolna i lokalna społeczność wyraziła swój szacunek do tradycji historycznej naszej miejscowości oraz oddała hołdu wszystkim, którzy walczyli o wolność ojczyzny. Od tego czasu, co roku uczniowie i rodzice na nowo mogą odkrywać historię Powidza. We wrześniu 1997r. został utworzony Zespół Szkolno-Przedszkolny. Dwa lata później do ZSP zostaje włączone Gimnazjum, które podczas uroczystości rocznicy wybuchu powstania wielkopolskiego to jest 28 grudnia 2001r. otrzymuje miano Gimnazjum imienia Kompanii Powidzkiej 1918r.

Kolejną wielką uroczystością nie tylko dla szkoły, ale także dla całej społeczności lokalnej było wręczenie w dniu 18 grudnia 2004r. sztandaru, szkole podstawowej i gimnazjum. Ostatnio przeżywaną uroczystością była 100-tna rocznica strajku dzieci powidzkich. Z tej też okazji 13 października 2007r. odsłonięto w szkole pamiątkową tablicę, wysłuchano wykładu na temat strajków dzieci w Wielkopolsce, a także przedstawiono część artystyczną i pokaz multimedialny oraz wystawę okolicznościową zatytułowaną „Powidz wczoraj i dziś”.

Kalendarium szkoły

1441 – Pierwszy ślad o szkole w Powidzu. Istnienie szkoły podległej Akademii Krakowskiej. Z kolejnych lat brak danych – istniała prawdopodobnie szkoła parafialna, która potem stała się szkołą publiczną(?).
1885 – 1887 – Budowa nowych budynków szkolnych ( szkoła, dom mieszkalny dla nauczycieli i budynki gospodarcze).
1907 – Strajk dzieci szkolnych w Powidzu (przeciw nauce religii w j. niemieckim i zakazowi używania j. polskiego).
16 XII 1918 – Objęcie szkoły przez władze polskie ( na rozkaz J.Bilskiego zwołana Miejska Rada Szkolna podejmuje m.in. uchwały: j. polski językiem wykładowym, nauczyciele poddani egzaminowi ze znajomości j. polskiego, natychmiastowe zwolnienie niemieckiego kierownika szkoły Leo Mohaupta za bezwzględną germanizację).
1 VIII 1935 – Objęcie kierownictwa szkoły przez Michała Szafirskiego, który pełnił tę funkcję do 31 VIII 1968r.
1 III 1940 – Zamknięcie szkoły przez okupanta niemieckiego.
3 II 1945 – Otwarcie szkoły po okupacji niemieckiej przez nauczycielkę Franciszkę Tomaszewską
12 IV 1945 -Powrót kierownika szkoły Michała Szafirskiego
1 IX 1968 – Objęcie kierownictwa szkoły przez Stanisława Walczaka.
1 IX 1971 – Objęcie kierownictwa szkoły przez Kazimierza Kluczkę.
1973 – Utworzenie Zbiorczej Szkoły Gminnej – gminny dyrektor Stanisław Walczak
1983 – Powołanie Społecznego Komitetu Rozbudowy Szkoły: przewodniczący ppłk inż. Czesław Dykszak, z-ca Marian Nawrocki, dyrektor szkoły Stanisław Walczak.
1984 – Rozpoczęcie rozbudowy szkoły dzięki wsparciu technicznym i materiałowym Przedsiębiorstwa Budownictwa Węglowego „ FABUD” Siemianowice Śl., a szczególnie dyrektora naczelnego mgr inż. Waleriana Witasa.
28 VI 1986 – Przyjęcie pierwszej grupy dzieci z Siemianowic Śl. na kolonie letnie.
1 IX 1986 – Gminna inauguracja roku szkolnego 1986/1987 w nowej szkole.
1 VII 1989 – Oddanie do użytku bloku socjalno- sportowego.
8 VI 1996 – Uroczystość nadania Szkole Podstawowej imienia Kompanii Powidzkiej 1918 r.
1 IX 1996 – Utworzenie Zespołu Szkolno – Przedszkolnego.
1 IX 1999 – Włączenie do ZSP Gimnazjum.
1 IX 2001– Objęcie stanowiska dyrektora ZSP przez mgr Grażynę Niedzielską.
28 XII 2001 – Nadanie Gimnazjum imienia Kompanii Powidzkiej 1918 r.
18 XII 2004 – Uroczystość wręczenia sztandaru Szkole Podstawowej i Gimnazjum imienia Kompanii Powidzkiej 1918 r.
12 X 2007 – Odsłonięcie tablicy pamiątkowej z okazji 100. rocznicy strajku dzieci szkolnych w Powidzu.
31 VIII 2017 – Reforma oświaty, likwidacja Gimnazjum w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Powidzu.
15 XII 2017 – obchody 30-lecia rozbudowy szkoły, wręczenie nowego Sztandaru Szkole Podstawowej

                                          Kierownicy i Dyrektorzy Szkoły

Michał Szafirski

Kierownik Szkoły w Powidzu w latach 1935 – 1967


Kazimierz Kluczka

Kierownik Szkoły w Powidzu w latach 1971- 1973


Stanisław Walczak

Kierownik Szkoły w Powidzu w latach 1967 – 1971
Gminny Dyrektor Szkół w Powidzu 1973 – 1976
Dyrektor Szkoły w Powidzu 1973 – 2001


Grażyna Niedzielska

Dyrektor Zespołu Szkolno – Przedszkolnego w Powidzu
2001 – 2021

Anna Wierzbicka

 

Dyrektor Zespołu Szkolno – Przedszkolnego w Powidzu od 2021 roku.

Uroczystości szkolne i okolicznościowe

Rozpoczęcie roku szkolnego

nauczyciele i uczniowie rok 1937

ostatnie lata


Åšlubowanie klas pierwszych


Dzień Edukacji Narodowej


Dzień Papieski


Dzień Patrona Szkoły


Dzień Niepodległości


Jasełka


Konstytucja Trzeciego Maja


Zakończenie roku szkolnego

rok 1945

rok 1958/1959

rok 1960/1961

rok 1968/1969

w ostatnich latach

Powidzanie znani i nieznani

  • Michał Szafirski
  • Wojciech Estkowski  
  • Józef Brzozowski 
  • Edward Dorszewski 
  • Korol Börner
  • Teofil Wolniewicz 
  • Tomasz Purek i jego synowie. Zapomniani bohaterowie. 
  •  Wojciech Jabłoński 
  • Stanisław Wieczorek